تبریز در زمینه قالی بافی در شهر
تبریز، باید چند نکته مهم را به خاطر سپرد. اول این که
تبریز و بازرگانان این شهر، در نیمه دوم قرن نوزدهم، کوشش چشمگیری برای رونق صادرات فرش داشته اند که در تاریخ فرش ایران، فراموش نشدنی است. دوم این که در
تبریز و کلیه شهرهای آذربایجان، واحدی به نام «قابال» رایج و مساوی با ۱۴۰۰۰ گره در ۷ سانتیمتر است که به جای رج شمار به کار می برند. (در
تبریز یک ذرع را بین ۱۰۸ تا ۱۱۴ سانتیمتر حساب می کنند) سوم این که در
تبریز، هرگونه نقشه با هر نگاره ای بافته می شود مثلا ترنج کرمانی با لچک مشهدی و حاشیه کرمانی را می توان در یک نقشه یافت.
ضمنا در آذربایجان که اینک به سه استان تقسیم شده است و
تبریز تقریبا در میانه این منطقه وسیع قرار گرفته است، عشایر شاهسون و افشار علاوه بر بافت قالی و قالیچه، بهترین دست بافته های خود را از قبیل ورنی، سوماک و جل های عشایری در این حوزه می بافند. گره قالی بافی در
تبریز، گره متقارن (ترکی) و بافت آن دو پوده و پرزش کوتاه و نازک است.
تبریز از کانون های بسیار مهم قالی بافی ایران به شمار می رود. نقشه رایج در این شهر، انواع طرح های
شاه عباسی، ماهی درهم، درختی، گلدانی، اسلیمی،
لچک و ترنج، افشان
شکارگاه، شیخ صفی، قوبا،
گل فرنگ و گوبلن است. بسیاری از طرح های دیگر هم به کار می رود که به نام استادان طراح موسوم شده است از جمله طرح استاد به نام و دیگران. تبریزی ها، تخصص ویژه ای در روش کهنه کردن فرش ها از طريق شستن فرش با خاکستر چوب دارند که باعث افزایش فروش و صادرات فرش ناحیه شده است.
مرند بافته های این شهر سفت و استخوانی است. طرح حسن بخاری در این شهر معروف است.
هریس این شهر در شمال شرقی
تبریز، با بافت، طرح و نقش هریس شهرت جهانی دارد که ویژه هریس و چند محل دیگر از جمله گراوان، مهربان، سراب، قراچه و بخشایش است. بافت قالی های هریس درشت، کلفت و پرگوشت است و نقشه های آن با نگاره های هندسی
لچک و ترنج و حاشیه سماوری و نقشه هایی به اسامی قاچ خاتون یا داش خاتون، ترنجی کف ساده، حاج عظیمی، ترنج لوزی، صمدخانی و تاجری تزئین یافته است.
قراچه، بخشایش و گراوان در هر سه محل، به شیوه حوزه هریس بافندگی می کنند. استحکام بافته های گراوان بیش از بافت های دو محل دیگر است. قراچه و بخشایش هر دو در بافت قالیچه و کناره، معروفیت دارند. در این حوزه، معمولا قالیچه ها را با طرح ترنجی می بافند و با رنگ روناسی در متن، و آبی سیر در حاشیه تزئین می کنند. پیش تر، بخشایش در نوعی بافت به نام سرانداز شهره بود. سراندازها با طرح
هراتی و رنگ های قرمز مایل به نخودی به بازار عرضه می شد. در حال حاضر در بخشایش، طرح های شکسته بیشتر بافته می شود.
سراب قالیبافی در این شهر، به شیوه روستایی باف است. بافت کناره های این شهر بسیار محکم و فشرده و معمولا با نقشی به شکل ترنج های لوزی شکل است.
اهر این شهر هم به شیوه هریس فرش می بافد. بافت فرش در این شهر سفت و محکم است و از نقش های هندسی بهره می گیرد. قالی بافی روستای شربیان در این منطقه معروف است.