یکی از مشاغل زنان کرمانی در گذشته،نخ ریسی بوده است.زن کرمانی برای تامین هزینه های زندگی و مشارکت در رفع نیازهای خانوادگی با انجام کارهای مختلف،همسر خود را در این راه مدد می کرد.
اصولا نخ ریسی،در تاریخ کرمان سابقه ای کهن و دیرینه دارد،کما این که در افسانه دختر هفتواد می خوانیم که او دوکی داشت و نخ ریسی می کرد،پس از آنکه سیبی را گاز زد و کرمی بیرون آمد و آن را درون دوک خود جای داد،توان ریسندگی او چند برابر شد و در فرصتی کوتاه،چنان مال و منالی به هم زد که رشک دیگران را برانگیخت و آوازه این موفقیت،اردشیر را به این سو روانه کرد و...
در مورد تاریخچه نخ ریسی در ایران نیز افسانه ای است که می گویند:"در زمان کیخسرو تمام مردم ایران زیر سایه عدالت آن پادشاه زندگی می کردند.یک روز کیخسرو دستور داد در تمام کشور جار بزنند که حتی یک نفر نباید بی کار باشد و همه باید کار کنند،وقتی این خبر به ایران رسید از طرف دولت به هرکسی کار مناسبی داده شد و هر کسی به کاری مشغول شد.یک روز به کیخسرو خبر دادند که پیرزنی را آورده اند،شاه به او محبت زیادی کرد و پرسید«ای مادر چه کار داری؟پیرزن که از شاه محبت و مهربانی دیده بود عرض کرد:شاه به سلامت باشد.شنیده ام از طرف دولت به هرکسی کاری فراخور حالش داده اند.ولی من پیرزن هستم و دیگر نمی توانم کار کنم چه کنم؟از طرفی نمی خواهم بی کار باشم،حالا از پادشاه خواهش دارم که دستور دهد تا کاری به من بدهد که بتوانم انجام دهم...کیخسرو دستور داد تا نجاران چرخی درست کنند که پیرزنان بتوانند با آن پنبه بریسند.بدین ترتیب بود که چرخ نخ ریسی در زمان کیخسرو ساخته شد و هنوز هم هست.»:
گرچه این داستان ارزش تاریخی ندارد،ولی بیانی از این واقعیت است که از روزگاران دور از زنان در هنر و صنعت نساجی استفاده می شده است.در داستان هفتواد نیز،نیروی انسانی درگیر در کار ریسندگی و بافندگی،دختران شهر هستند.
«در میان معتبرترین سند تاریخی برای قدمت حداقل پنج هزار ساله نخ ریسی در کرمان،به کشفیات شهداد بر می گردد.فلزکاران کرمانی در تولید و پرداخت فرآورده های فلزی خود به درجه شگفت انگیزی از مهارت و ظرافت رسیده اند که در دنیای آن زمان بی مانند بود.شاهد این ماجرا از کاوشهای شهداد به دست آمده است.از این مرکز پنج هزار ساله تعداد متنابهی اشیاء فلزی در انواع،اشکال و اندازه های مختلف جمع آوری شده که از لحاظ کیفیت ساخت و هم چنین هنر به کار رفته در آنها تحسین برانگیز می باشند این اشیاء که شامل ظروف ساده ...دوک نخ ریسی... بوده،مجموعه ای ارزنده از هنر پیشرفته فلزکاری هزاره سوم قبل از میلاد را تشکیل می دهند.»به این ترتیب چنانچه سابقه نخ ریسی را در جامعه زن کرمانی،حداقل پنج هزار سال ذکر کنیم سخنی به گزاف نگفته ایم.
زنان کرمانی،نخ ریسی را به عنوان یک کار جانبی انجام می دادند،به ویژه در روستاها زنان،هم مسئولیت نگهداری بچه ها را برعهده داشتند،هم به امور خانه و طبخ غذا می پرداختند و هم گاو و گوسفند را تیمار می کردند.یکی از جهانگردان در این باره می نویسد:«زنان در حال حمل چرخهای نخ ریسی بر شانه و یا در حال رشتن نخ پشم،راه می سپارند و برخی نیز شانه ها را به جلو می دهند و در همان حال که اطفال خود را بر گرده بسته اند و آنا نیز دستهای کوچک خود را بر دور گردن مادر و پاهای ظریفشان را بر گرد کمر او حلقه زده اند به آرامی پیش می روند.»
سون هدین،جهانگرد دیگری تلاش این زنان را این چنین شرح می دهد که زنها با چرخ نخ ریسی،نخ می ریسند،نان را در تنوری از گل رس که در میانش اتش افروخته می شود می پزند،لباسها را وصله می کنند.برای بچه های کاملا کوچکشان لالایی می خوانند و با بچه های بزرگتر بازی می کنند.»
چنین پیداست که نخ ریسی از جمله فعالیتهای وسیع و گسترده زنان کرمانی بوده است زیرا در تاریخ می خوانیم که «وقتی طهماسب میرزا موید الدوله(1268-1265 ه.ق)معزول و راهی تهران می شود،در رفسنجان،مردم از این عزل و جایگزینی شیخ علی خان نایب الحکومه سردار(محمد حسنخان)اطلاع پیدا کرده و به شادی و دست افشانی می پردازند.در همین زمان حاج آقا احمد،مجتهد بزرگ رفسنجان برای تودیع او از راه می رسد.طهماسب میرزا با رنجش می گوید:من می روم و می آید کسی که زنها پشت چرخها یاد از من کنند مرحوم حاج آقا احمد می گوید ناراحت نباشد،مردم کرمان طالب تغییر وضع اند،خوب یا بد!»بدیهی است تا شغلی فراگیر نباشد،حاکم آن را دستمایه یک پیش بینی و هشدار قرار نمی دهد.
در باب اهمیت ریسندگی در کرمان همین بس که این شغل از هزاران سال قبل تا کنون ادامه داشته و قریب هشتاد سال قبل کارخانه ریسندگی خورشید در کرمان راه اندازی شد و چرخهای آن بیشتر با تلاش زنان کرمانی در حرکت بود.