كرمان در دورانهای گذشته معروفيت زيادی در زمينه توليد پارچه داشته است. به ويژه در دوران حكومت شاه عباس صفوی؛ و مهين امر باعث گرديد تا عده ای به اين باور برسند كه قاليهای كرمان از صنعت نساجی، به ويژه شال بافی تولد يافته و به اين ترتيب اين انديشه را استوار می سازند كه سابقه قاليبافی كرمان حداقل چهار قرن می باشد. اما اين عقيده توهمی بيش نيست. اگرچه شايد قديمی ترين فرشهای كرمان قدمتی بيش از چهارصد سال نداشته باشند، اما بررسی طرح و ويژگيهای قالی كرمان سابقه ای بيش از يك هزار سال را برای آن رقم می زند. وجود قديمی ترين نوع گره های به كار رفته در فرش پرزدار كه امروزه به بی گره بافی شهرت يافته و متاسفانه بلای خانمان سوز قالی كرمان گشته ثابت می كند كه اين منطقه در حفظ يكی از ويژگيهای بافت فرشهای كهن سهم مهمی داشته است. چه امروز می دانيم بسياری از فرشهای كهن ايران با شيوه گره u يا vبافته می شدند و آثار آن را می توان در فرشهای قديم مصر كه متاثر از فرشهای ايرانی است به وضوح مشاهده كرد. از طرف ديگر استفاده از شيوه سه پود بين دورج بافت، ويژگی قاليهای كهن ايران است كه بارزترين نمونه آن قالی پازيريك می باشد و ما اين ويژگی را امروز هم در قاليهای كرمان می بينيم. در كنار اين آثار؛ هنوز هم می توان قديمی ترين نوع دارهای قاليبافی را كه بقايايی از اولين دارهای عمودی در بافت قالی گره دار می باشند -هرچند به تعدادبسيار معدود- در برخی مناطق كرمان ديد.



از همه اين عوامل كه بگذريم وجود طراحان و نقاشان قابل و استادانی كه از اوايل دوران قاجار در اين منطقه به كار طراحی نقش فرش و مينياتور و... پرداخته اند، آنهم طراحانی كه سرآمد طراحان عصر خود بوده اند، نمی تواند بدون هيچگونه پشتوانه محكم قدمت طولانی باشد. همه اين عوامل چنانكه بايد به گونه ای دست به دست هم می دهند تا سابقه ای چند هزار ساله برای فرش كرمان رقم خورد. همچنين سوابق ريسندگی و بافندگی در اين منطقه بسيار است. كرمان در دوران گذشته معروفيت بسياری در توليد پارچه داشته است. مخصوصا" در دوران شاه عباس اين رونق دو چندان شد. اما پس از سقوط سلسله صفويه و دوران جنگ و جدال افشار و زنديه، ركود در توليد مواد خام بخصوص ابريشم و به طور كلی در صنايع نساجی ايران پديد آمد. اما با تمامی اين جنگها، كرمان تا اواسط دوران قاجار، يكی از بزرگترين مراكز توليد منسوجات به خصوص پارچه های ابريشمی بوده است. از مهمترين آنها شالهای پشمی و پارچه های ساده كرباس در قديم و پته های زيبا را می توان نام برد. اما اگر در سالهای اخير كمتر به هنر پارچه بافی اهميت داده شده، دليل اصلی اش توسعه صنعت قاليبافی در اين استان می باشد. كه قرن 20 اوج شكوفايی اين هنر بوده است. در قرن گذشته كرمان يكی از توليدكنندگان عمده شالهايی بود كه در اروپا و مخصوصا" انگلستان معروفيت بسيار و طرفداران زيادی داشت ولی پس از آنكه كاربرد شال و پارچه خهای مشابه منسوخ شد و هم چنين رقابت با پارچه های ارزان قديمی كه نساجان انگليسی به ايران می فرستاند، باعث شد تا كرمانيان به قاليبافی بيشتر روی آورند.


كرمان از اولين شهرهای ايران است كه به عقيده نگارنده به علت شهرت بالای بافندگان آن در ريسندگی و بافندگی، مورد توجه شركتهای خارجی قرار گرفت و اقدام به تاسيس كارگاههای قاليبافی برای بازارهای غرب نمودند. شركتهای انگليسی، ايتاليايی و آمريكايی در اواخر قرن 19 ميلادی رونق فراوانی برای قالی كرمان به ارمغان اوردند. شركت انگليسی توليدكنندگان قالی شرق OCM و شركت معروف عطيه بوروس از مهمترين و بزرگترين اين شركتها بودند.
مهمترين مراكز قاليبافی استان كرمان:
كليه فرشهای استان كرمان را می توان به دو گروه فرشهای شهری باف و عشايری تقسيم كرد كه كرمان مهمترين مركز توليد فرشهای شهری باف و سيرجان مهمترين مركز عرضه فرشهای عشايری می باشند. به غير از كرمان شهرهای ديگری مانند رفسنجان، راور، بردسير، گلباف، بافت و زرند از مهمترين مراكز قاليبافی شهری می باشند كه به معرفی مهمترين آنان می پردازيم.

شهر كرمان و سوابق تاريخی آن:
كرمان از شهرهای قديمی و تاريخی ايران است. حمزه اصفهانی بنای شهر را به اردشير بابكان نسبت می دهد كه آنجا را به همين مناسبت اردشير ناميدند. اين شهر مقر حكومت آل بويه، سلاجقه كرمان، خوارزمشاهيان و قراختائيان بوده و بر اثر حملات امير تيمور، افاغنه و بخصوص آغامحمد خان قاجار صدمات زيادی را متحمل شد.

آثار تاريخی شهر كرمان عبارتند از:
گنبد جبليه كه بنای آنرا به دوران سلجوقيان نسبت می دهند، مسجد جامع يا مظفری كه از بناهای تاريخی قرن هشتم می باشد و همچنين مزار مشتاق علی شاه و حمام و بازار ابراهيم خان (ظهير الدوله) كه متعلق به دوره قاجاريه می باشد.

مراكز بافت فرش شهری استان كرمان:

از ميان مراكز شهری باف قالی كرمان، منطقه راور در صدر ساير شهرها قرار دارد. روستاهای فيض آباد و طرز از مهمتری روستاهای اطراف راور می باشند كه به همراه روستاهای اسماعيل آباد، يوسف آباد، جلال آباد و تقی آباد در شمال و همچنين روستاهای ريحان، تاشك، بقيجان و خورند در جنوب از مهمترين مراكز قاليبافی حوزه راور می باشند. شهر راور خود نيز از كانونهای قديمی فرشبافی كرمان می باشد. عباس خان نخعی و پنجعلی خان نخعی از توليدكنندگان بسيار مشهور قديم راور بوده اند. و همچنين شركتهای خارجی عطيه بوروس و حتی شادروان احمد يزدان پناه ( ديلمقانی) در منطقه راور به توليد قالی اشتغال داشته اند. ناحيه گلباف از ديگر مراكز قاليبافی شهرستان كرمان می باشد كه روستاهای فندقا و تيركان ا ز مهمترين مراكز قاليبافی حومه آن هستند. بخش ماهان كرمان به همراه روستای محی آباد، غنات غستان، لنكر، چوپار و دستجرد از ديگر مناطق قاليبافی حوزه شهرستان كرمان می باشند. شهر رفسنجان نيز از مناطق خوشنام فرشبافی شهری استان كرمان است كه از ديرباز شركتهای خارجی نيز فعاليتهای فرشبافی خود را در آن گسترش داده بودند. فرش امروز رفسنجان تفاوت چندانی از نظر رنگ و طرح با ساير مراكز شهربافی استان ندارد. اما رواج طرحهای سبك نايين در شمال و شمال شرقی آن در روستاهايی نظير داوران، دره در، دره تاج و... قابل ذكر است كه تا اين لحظه ادامه دارد. قاليهای شهر بردسير بخصوص منطقه معروف قريه العرب ( كه در ميان عوام به قيط العرب شهرت يافته) از مشهورترين قاليهای قديم شهر باف اين استان بوده است كه امروزه از بعد كيفی دچار كاستي های شديدی است و نمی تواند گذشته پرآوازه خود را داشته باشد.