خواندن نقشه از سوی استاد یا سرکارگر برای شاگرد تا گونه خامه رنگی را که باید در هر نقش به کار رود و گره بخورد در نظر بگیرد. و این کار از مراحل اساسی نقشه بافی است. نقشه خوانی ( و همچنین رنگ خوانی) با آهنگ انجام می گیرد. در «خور و بیابانک» کارگران خردسال که از 6 یا 7 سالگی به کار می پردازند در 10-12 سالگی به بعد استادکار می شوند. در شاندیز مشهد هر کارگر باید دو سال آموزش عملی ببیند تا بتواند معنی اصطلاحات و کلمه آهنگین استاد یا سرکارگر را یاد بگیرد و 5 تا 8 سال نیز باید کار کند تا بتواند برای دیگران نقشه «بخواند». اصظلاحات نقشه خوانی در کانونهای قالیبافی یکی نیست. در کرمان وقتی استاد کار برای کارگر می خواند:«جاخ» (مخفف جای خود) یعنی که کارگر، باید یک چین بالای چین پایین ببافد. ولی در شاندیز مشهد برای این کار اصطلاح «به جا» را به کار می برند. به هنگام بافت یک جفت قالیچه یا قالی (قالی جفتی) استادکار بین دو دار که آنها را پشت به پشت هم قرار می دهند می نشیند و نقشه را برای بافندگان هر دو دار می خواند . با نگاه کردن به پشت قالیها اشتباه بافندگان را اصطلاح می کند.به نقشه خوانی، نقشه گفتن نیز می گویند.