استاد عبدالكريم رفيعي
استاد عبدالكريم رفيعي
منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه442
عبدالكريم رفيعي در سال 1218 شمسي در اراك پا بعرصه وجود نهاد. پدرش مشهدي ابراهيم رفيعي در قاليبافي مهارت داشت و در منزلش كارگاهي از قالي داير كرده بود و قاليهايي كه توسط شاگردانش بافته مي شد به بازار عرضه مي نمود. عبدالكريم 5 ساله بود كه پدرش او را به مكتب قديم صمصاميه اراك فرستاد. و پس از چندي به توصيه دوستان و آشنايان وي را در اراك بفرا گرفتن فن نقشه كشي قالي زير نظر مرحوم ميرزا عبدالله شيخ گمارد.
وي توانست در ظرف مدت يكسال به شيوه هاي رنگ آميزي نقطه چيني و بطور كلي اصول نقشه كشي آشنا شود. علاقه وي به اينكار باندازه اي بود كه در اكثر شبها بيدار مي نشست و بتمرين و ممارست مي پرداخت. نتايج نيكويي كه از اينهمه كوشش ها و فعاليتها عايد وي گرديد كانوني بود كه توسط او با كمك مرحوم اسدالله دقيقي و محمد پاشائي دو تن ديگر از هنرمندان نقشه كش اراكي در اراك پديد آمده بود. سرانجام كار اين مجمع هنري مورد توجه كمپانيهاي وابسته به اروپائي و آمريكايي مقيم در اراك قرار گرفت.
عبدالکریم بعد از فوت پدرش زمانی که فقط 15 بهار از سنش می گذشت تکفل مخارج خواهر،برادر و مادرش را بعهده گرفت.رفیعی برای توسعه ی دامنه فعالیتهای مربوط به نقشه کشی با همکاری محمد پاشایی در بازار فعالیت آغاز کردند و با استخدام 14 شاگرد كليه سفارشات كمپانيها را تهيه مي كردند. پس از چندي عبدالكريم به همدان عزيمت نمود. و در آنجا با تشريك مساعي يكي از دوستان بنام حاج احمد صناعي فعاليت را آغاز كرد. اين فعاليت سه سال يعني تا سال 1302 شمسي بطول انجاميد و در اينمدت توانست نقشه هاي متعددي براي كمپانيهاي خارجي تهيه نمايد. اين مطلب لازم بتذكر است كه در همان سالها در همدان اكثر قالي بافان بشيوه «ارنك» كه يك شيوه ي غلط و فاقد طرح و نقشه صحيح و دقيق بوده قالي مي بافتند. سابقه كار رفيعي سبب شد كه كارخانه بزرگ حاج وكيل الرعاياي همداني كه داراي 80 دستگاه كادر فرش بافي بود تهيه نقشه هاي متعددي را باو سفارش كند. در سال 1309 فعاليت عبدالكريم از نظر نقشه كشي بنهايت اشتهار رسيد. او بسفارش شركت فرش هفته اي 50 نقشه ترسيم و براي شهرستهاي اطراف همدان مثل ملاير- تويسركان- بيجار- نهاوند ارسال مي داشت تا قالي بافان آن ديار طبق نقشه ي صحيح قالي ببافند.
در سال 1315 اكثر هنرمندان نقشه كش قالي همدان در يك نقطه متمركز شدند و شركت واحدي بوجود آوردند اين مجمع هنري چند سال دوام يافت تا اينكه در سال 1319 رفيعي براي توسعه كار هنري خود لازم ديد كه با خانواده خود همدان را ترك كند و به تهران عزيمت نمايد.
در تهران رفيعي به مجمع هنرمندان هنرهاي زيبا معرفي شد و آزمایشی که از وی بعمل آمد با موفقیت گذرانده و در هنرهای زیبا مشغول بكار گرديد.
در سال 1339 براي برگزاري نمايشگاه خراسان از طرف هنرهاي زيباي كشور به رفيعي دوباره مأموريت داده شد تا براي گردآوري نقشه هاي قالي خراسان بآن ديار عزيمت نمايد.حوزه مطالعات وي در اين سفر سه ماهه روي نقشه هاي زري و قالي در خزانه حضرت رضا(ع) و موزه آستان قدس رضوي بوده است.کنجکاوی وی در تجسس شبانه روزی فقط در زمینه فرشهایی که قدمت بافت آنها به 400 سال قبل از این می رسیده اکتفا نمی شده است،بلکه ادامه این بررسیها در زمینه فرشهایی که از دوره های بعد از زمان شاه طهماسب از تمام شهرستانهای ایران بمرور گردآوری و در آنجا محفوظ مانده بود گسترش یافت.سرانجام ثمره اين مطالعات بصورت نقشه ها و طرح هاي ارزنده متجاوز از 45 طرح نمودار شد كه در كارگاه هنرهاي زيبا (تزييني) محفوظ است. رفیعی در طی توقف کوتاه خود در خراسان ضمن فعالیتهای مربوط به نقشه برداری از نقوش قالی و زری،برای همکاری با هنرمندان و طراحان نمایشگاه خراسان در ایجاد ماکتهای لازم،مطالعاتی در حرم امام رضا «ع» پنجره فولادین دور مقبره-محل کفشداری-جای ساعت-نقارخانه-گلدسته ها-بدنه مقبره شیخ جام و غیره بعمل آورد که بسیار سودمند بوده است.
دومین ماموریت وی در سال1341بمنظور تهیه دستگاه گلیم بافی در منطقه بیجار گروس بوده است.
با اضافه شدن دستگاه گلیم بافی در کارگاه قالی هنرهای زیبا کشور گام موثری در احیای هنرهای دستی کشور ما برداشته شد که در خور اهمیت است.
سومین ماموریت وی در گرگان که جنبه ی آموزشی داشته از طرف موسسه عمران و آبادی وابسته بسازمان برنامه بوی پیشنهاد شده بود.گرچه اقامتش در گنبد قابوس بیش از یکهفته بطول نیانجامید،مع الوصف،در این مدت کوتاه توانست شیوه جدید رنگ رزی شیمیایی با کرم و طرز شناسائی رنگهای نباتی وشیوه صحیح بکاربردن آنها در قالی و اطلاعات تئوری و عملی مربوطه را به 25نفر از اهالی آن دیار که تحت تعلیم وی بودند آشنا سازد.این آشنایی و راهنمایی موجب شد که در آن مدت کوتاه اقامت در آنجا بتواند برای بافندگان ترکمن و گرگان نقشه های خوبی تهیه نماید.
خدمات هنري و با ارزش اين هنرمند از دوره ي اشتغال بكار در هنرهاي زيباي كشور بيشمار بوده است. بعنوان نمونه، طرحهاي جالبي كه وي از ولايت و شهرستانهاي ايران تهيه كرده است به شرح زير است:
1-طرح خانم 2-طرح بيرجند 3-طرح اراك 4-طرح تركمن 5-طرح زابل 6-طرح زاهدان 7-طرح شيراز 8-طرح اردبيل 9-طرح كردستان سه رنگي 10-طرح شاخ گوزن و آهو.
تمام اين طرحها كه بصورت قالي نمايانده شده بود با ساير قاليچه ها در سال 1340 در نمايشگاه بزرگ قالي در كاخ وزارت دارائي به معرض تماشا نهاده شده است.
از طرحهاي جالب هنرمند در سالهاي اخير كه بصورت قالي يا نقشه قالي به خارج از كشور ارسال گرديده عبارتند از:
1-طرح قالي كاشان در سال 1336 نمونه اي از كارهاي جالب رفيعي محسوب مي گردد اين طرح كه با اندازه 64×84 سانتي متر ترسيم شده بود در سال 1339 از طرف هنرهاي زيبايي كشوربه سفارت کبرای ايران در لندن ارسال گرديده است.
2-براي سالن غرفه ايران در يونسكو (پاريس) طبق پيشنهاد وزارت فرهنگ تنظيم طرحي در قالي به رفيعي واگذار شده بود كه فرش مزبور بعد از اتمام بافت بلافاصله به يونسكو در پاريس ارسال گرديده است. در وسط فرش علامت مخصوص سازمان يونسكو نقش شده و طرح زمينه آن اسليمي ختائي است كه به گلهاي شاه عباسي مزين شده است. لچك آن گلدار و حاشيه نيز اسليمي است اندازه ي اصلي فرش 6×6 متر مربع مي باشد.
3-از طرف وزارت پست و تلگراف، طرحي در قالي به رفيعي واگذار شد. اين قالي براي سالن دايره ارتباطات بين المللي ژنو در نظر گرفته شده بود و استاد رفيعي تا به حال آثار ذيقيمتي از خود برجا نهاده است كه برخي از آنها در موزه هاي تهران در معرض ديدار مشتاقان فرش ايران قرار گرفته است.
وي توانست در ظرف مدت يكسال به شيوه هاي رنگ آميزي نقطه چيني و بطور كلي اصول نقشه كشي آشنا شود. علاقه وي به اينكار باندازه اي بود كه در اكثر شبها بيدار مي نشست و بتمرين و ممارست مي پرداخت. نتايج نيكويي كه از اينهمه كوشش ها و فعاليتها عايد وي گرديد كانوني بود كه توسط او با كمك مرحوم اسدالله دقيقي و محمد پاشائي دو تن ديگر از هنرمندان نقشه كش اراكي در اراك پديد آمده بود. سرانجام كار اين مجمع هنري مورد توجه كمپانيهاي وابسته به اروپائي و آمريكايي مقيم در اراك قرار گرفت.
عبدالکریم بعد از فوت پدرش زمانی که فقط 15 بهار از سنش می گذشت تکفل مخارج خواهر،برادر و مادرش را بعهده گرفت.رفیعی برای توسعه ی دامنه فعالیتهای مربوط به نقشه کشی با همکاری محمد پاشایی در بازار فعالیت آغاز کردند و با استخدام 14 شاگرد كليه سفارشات كمپانيها را تهيه مي كردند. پس از چندي عبدالكريم به همدان عزيمت نمود. و در آنجا با تشريك مساعي يكي از دوستان بنام حاج احمد صناعي فعاليت را آغاز كرد. اين فعاليت سه سال يعني تا سال 1302 شمسي بطول انجاميد و در اينمدت توانست نقشه هاي متعددي براي كمپانيهاي خارجي تهيه نمايد. اين مطلب لازم بتذكر است كه در همان سالها در همدان اكثر قالي بافان بشيوه «ارنك» كه يك شيوه ي غلط و فاقد طرح و نقشه صحيح و دقيق بوده قالي مي بافتند. سابقه كار رفيعي سبب شد كه كارخانه بزرگ حاج وكيل الرعاياي همداني كه داراي 80 دستگاه كادر فرش بافي بود تهيه نقشه هاي متعددي را باو سفارش كند. در سال 1309 فعاليت عبدالكريم از نظر نقشه كشي بنهايت اشتهار رسيد. او بسفارش شركت فرش هفته اي 50 نقشه ترسيم و براي شهرستهاي اطراف همدان مثل ملاير- تويسركان- بيجار- نهاوند ارسال مي داشت تا قالي بافان آن ديار طبق نقشه ي صحيح قالي ببافند.
در سال 1315 اكثر هنرمندان نقشه كش قالي همدان در يك نقطه متمركز شدند و شركت واحدي بوجود آوردند اين مجمع هنري چند سال دوام يافت تا اينكه در سال 1319 رفيعي براي توسعه كار هنري خود لازم ديد كه با خانواده خود همدان را ترك كند و به تهران عزيمت نمايد.
در تهران رفيعي به مجمع هنرمندان هنرهاي زيبا معرفي شد و آزمایشی که از وی بعمل آمد با موفقیت گذرانده و در هنرهای زیبا مشغول بكار گرديد.
در سال 1339 براي برگزاري نمايشگاه خراسان از طرف هنرهاي زيباي كشور به رفيعي دوباره مأموريت داده شد تا براي گردآوري نقشه هاي قالي خراسان بآن ديار عزيمت نمايد.حوزه مطالعات وي در اين سفر سه ماهه روي نقشه هاي زري و قالي در خزانه حضرت رضا(ع) و موزه آستان قدس رضوي بوده است.کنجکاوی وی در تجسس شبانه روزی فقط در زمینه فرشهایی که قدمت بافت آنها به 400 سال قبل از این می رسیده اکتفا نمی شده است،بلکه ادامه این بررسیها در زمینه فرشهایی که از دوره های بعد از زمان شاه طهماسب از تمام شهرستانهای ایران بمرور گردآوری و در آنجا محفوظ مانده بود گسترش یافت.سرانجام ثمره اين مطالعات بصورت نقشه ها و طرح هاي ارزنده متجاوز از 45 طرح نمودار شد كه در كارگاه هنرهاي زيبا (تزييني) محفوظ است. رفیعی در طی توقف کوتاه خود در خراسان ضمن فعالیتهای مربوط به نقشه برداری از نقوش قالی و زری،برای همکاری با هنرمندان و طراحان نمایشگاه خراسان در ایجاد ماکتهای لازم،مطالعاتی در حرم امام رضا «ع» پنجره فولادین دور مقبره-محل کفشداری-جای ساعت-نقارخانه-گلدسته ها-بدنه مقبره شیخ جام و غیره بعمل آورد که بسیار سودمند بوده است.
دومین ماموریت وی در سال1341بمنظور تهیه دستگاه گلیم بافی در منطقه بیجار گروس بوده است.
با اضافه شدن دستگاه گلیم بافی در کارگاه قالی هنرهای زیبا کشور گام موثری در احیای هنرهای دستی کشور ما برداشته شد که در خور اهمیت است.
سومین ماموریت وی در گرگان که جنبه ی آموزشی داشته از طرف موسسه عمران و آبادی وابسته بسازمان برنامه بوی پیشنهاد شده بود.گرچه اقامتش در گنبد قابوس بیش از یکهفته بطول نیانجامید،مع الوصف،در این مدت کوتاه توانست شیوه جدید رنگ رزی شیمیایی با کرم و طرز شناسائی رنگهای نباتی وشیوه صحیح بکاربردن آنها در قالی و اطلاعات تئوری و عملی مربوطه را به 25نفر از اهالی آن دیار که تحت تعلیم وی بودند آشنا سازد.این آشنایی و راهنمایی موجب شد که در آن مدت کوتاه اقامت در آنجا بتواند برای بافندگان ترکمن و گرگان نقشه های خوبی تهیه نماید.
خدمات هنري و با ارزش اين هنرمند از دوره ي اشتغال بكار در هنرهاي زيباي كشور بيشمار بوده است. بعنوان نمونه، طرحهاي جالبي كه وي از ولايت و شهرستانهاي ايران تهيه كرده است به شرح زير است:
1-طرح خانم 2-طرح بيرجند 3-طرح اراك 4-طرح تركمن 5-طرح زابل 6-طرح زاهدان 7-طرح شيراز 8-طرح اردبيل 9-طرح كردستان سه رنگي 10-طرح شاخ گوزن و آهو.
تمام اين طرحها كه بصورت قالي نمايانده شده بود با ساير قاليچه ها در سال 1340 در نمايشگاه بزرگ قالي در كاخ وزارت دارائي به معرض تماشا نهاده شده است.
از طرحهاي جالب هنرمند در سالهاي اخير كه بصورت قالي يا نقشه قالي به خارج از كشور ارسال گرديده عبارتند از:
1-طرح قالي كاشان در سال 1336 نمونه اي از كارهاي جالب رفيعي محسوب مي گردد اين طرح كه با اندازه 64×84 سانتي متر ترسيم شده بود در سال 1339 از طرف هنرهاي زيبايي كشوربه سفارت کبرای ايران در لندن ارسال گرديده است.
2-براي سالن غرفه ايران در يونسكو (پاريس) طبق پيشنهاد وزارت فرهنگ تنظيم طرحي در قالي به رفيعي واگذار شده بود كه فرش مزبور بعد از اتمام بافت بلافاصله به يونسكو در پاريس ارسال گرديده است. در وسط فرش علامت مخصوص سازمان يونسكو نقش شده و طرح زمينه آن اسليمي ختائي است كه به گلهاي شاه عباسي مزين شده است. لچك آن گلدار و حاشيه نيز اسليمي است اندازه ي اصلي فرش 6×6 متر مربع مي باشد.
3-از طرف وزارت پست و تلگراف، طرحي در قالي به رفيعي واگذار شد. اين قالي براي سالن دايره ارتباطات بين المللي ژنو در نظر گرفته شده بود و استاد رفيعي تا به حال آثار ذيقيمتي از خود برجا نهاده است كه برخي از آنها در موزه هاي تهران در معرض ديدار مشتاقان فرش ايران قرار گرفته است.
منبع:فرشنامه ایران،دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی،تهران1383،صفحه442
بازدید کننده گرامی ، شما به عضویت سایت در نیامده اید.
پیشنهاد می کنیم در سایت ثبت نام کنید و یا وارد سایت شوید.
پیشنهاد می کنیم در سایت ثبت نام کنید و یا وارد سایت شوید.