سالهاست که تاثیر اسفناک استفاده از رنگهای ارزان قیمت خارجی در صنعت قالیبافی ایران فکر مقامات ایرانی را به خود مشغول داشته است. در حدود نودمین سال قرن اخیر ناصر الدین شاه، که به شیوه خود حامی و پشتیبان هنر بود، برای جلوگیری از این امر اقداماتی مبذول داشت. در سال ۱۹۰۰ فرمان وی توسط جانشین او مظفر الدین شاه با کوشش های زیادتری تکرار گردید. این فرامین و احکام به طور جدی به موقع اجرا گذاشته شد، تا آنجا که دستور داده شد که کلیه رنگهای آنیلینی را از بین ببرند و قالیهایی را که نخ آنها با این رنگها رنگ آمیزی شده است ضبط و توقیف کنند. قسمت اول این جریمه برای مدتی به موقع اجرا گذاشته شد و هنوز نیز اجرای آن لااقل اسم ادامه دارد. ولی قسمت دوم آن منسوخ شد. در حدود بیست و پنج سال قبل، در این قانون اصلاحاتی به عمل آمد و به جای ضبط و توقیف کلیه قالی هایی که در رنگ کردن آنها آنیلین به کار رفته بود. قرار بر این شد که به آنها سه درصد مالیات صادراتی تعلق گیرد، و در آمدی که از این راه به دست خواهد آمد به مصرف پژوهش در کار رنگرزی برسد. متأسفانه وزارت دارایی در این قانون منبع جدید و آسان و پرسودی از در آمد را کشف کرد. میزان مالیات صادراتی از ۳ به ۹ درصد و بعدها به ۱۲ درصد افزایش یافت و موضوع اصلی یعنی تحقیق و پروهش فراموش شد.
با وجود این احکام و فرامین ممانعت کننده، ورود رنگهای ارزان اروپایی به ایران ادامه دارد و میزان آنها رو به افزایش است. با در نظر گرفتن سودی که از این تجارت به دست می آید و طولانی بودن خطوط مرزی و دور افتاده بودن آنها، این موضوع موجب شگفتی نیست. بدون شک مأموران گمرک ایران در آن أدوار به استناد این بهانه شرعی و قانونی که به هر حال این مواد وارد ایران می شود، به خود اجازه می دادند که از وظيفه یأس آور خود سود ببرند.
رنگهای آنیلینی برای قاچاق بهترین کالا به شمار می رود زیرا مقدار بسیار کمی از آن راه درازی را طی می کند، به این معنی که میزان مصرف این قبیل رنگها نسبت به وزن نخ و یا پشمی که باید رنگ شود. 0 تا ۱ در صد است و به این ترتیب ۲۰۰ پاو ند آنیلین برای رنگ کردن ۲۰000 پاوند نخ کافی است و با این مقدار نخ می توان ۲۵۰ تخته قالی ۱۲*۹ پا بافت، به شرطی که تمام نخی که به مصرف بافت این قالیها می رسد با آنیلین رنگ شده باشد. در حالی که قاعدتا در یک قالی ایرانی نباید بیش از ۱۰ درصد نخ های آن با این ماده رنگ شده باشد و بنا براین ۲۰۰ پاوند ماده رنگی برای رنگ کردن ۲۵۰۰ تخته قالی کفایت می کند! به این ترتیب تجار بازار ( که اغلب آنها یهودی هستند) می توانند رنگهای خود را به میزان کم یعنی به طور جزئی فروشی به روستاییان بفروشند و از این داد و ستد سود زیادی عایدشان شود.
مایه های اصلی که برای آن از آنیلین استفاده می شود انواع رنگ سرخ است، زیرا ماده رنگی قدیمی بعنی روناس که ایرانیان برای مایه های قرمز از آن استفاده می کردند، ماده ای گرانقیمت است که بعضی اوقات به آسانی نیز به دست نمی آید. علاوه بر این کار رنگ کردن با این ماده معمولا به رنگرزان محلی واگذار می شود و باید در ازای این کار به آنها و جهی پرداخته شود، در حالی که مرد روستایی می تواند با جوشانیدن مقدار کمی آنیلین قرمز، نخ مورد نیاز را بر روی اجاق خانه خود رنگ نماید.
از طرف دیگر، قاليبافان ایرانی برای انواع رنگ قهوه ای و زرد از مواد دیگری مانند پوست گردو ، پوست بلوط (جفت)، پوست انار، کاه، برگ مو و اسپرک به جای آنیلین استفاده می کنند، زیر اغلب این مواد را می توان بدون تحمل هیح گونه هزینه فقط در مقابل پرداخت مبلغ ناچیزی به دست آورد. بنابراین هیج انگیزه ای برای استفاده از آنیلین به جای ابن مواد وجود ندارد.

(صفحه 37)
فقدان علل منطقی در این که چرا بعضی از روستاییان به جای رنگهای بومی خود از آنیلین استفاده می کنند ممکن است شگفت آور به نظر برسد. زیرا این افراد خوب می دانند مشتریان آنها در بازار به این نوع رنگ اعتراض می کنند و آن را نامرغوب می شمرند. تنها علت استفاده از رنگهای آنیلینی ارزان بودن آن است. خوشبختانه قالیبافان برای به دست آوردن رنگ آبی نسبت به نیلی پر طاووسی وفادار مانده اند. زیرا انواع رنگهای آبی اسیدی در زمره بدترین و نامرغوبترین مواد رنگی ارزان قیمت است. چنانچه به جای نیل پر طاووسی برای انواع رنگهای آبی از آنیلین استفاده می کردند، آن هم به میزانی که اکنون به جای روناس از رنگهای قرمز جوهری استفاده می کنند، بدون شک ناقوس مرگ صنعت قالیبافی ایران به صدا در می آمد. از جنگ جهانی دوم به بعد در نواحی معدودی به استفاده از رنگهای سیاه جوهری که جزو کالای وارداتی است به جای رنگ آبی سیری که از نیل پر طاووسی به دست می آید تمایلی پیدا شده و در معدودی نواحی دیگر میزان استفاده از رنگهای آنیلینی به طور کلی افزایش یافته است. به این ترتیب مسئله جدی تر شده و امکان بررسی آن کمتر گردیده است.
یکی از علل آن را شاید بتوان ارزانی رنگهای وارداتی دانست، چه تولید پارچه و کوشش برای ایجاد کارخانه های پارچه بافی در ایران اخیر آغاز شده است و این رنگها در پارچه بافی مورد نیاز است. به صاحبان کارخانه ها اجازه داده شد که با در دست داشتن گواهینامه های خاص این رنگها را وارد کنند، ولی صدور این گواهینامه ها همان و متلاشی شدن دستگاه حفاظی همان. به این ترتیب اکنون لازم است مسئله استفاده از آنیلین در قالی از دریچه دیگری مورد توجه و ملاحظه قرار گیرد. در فصل آخر این کتاب تحت عنوان «آینده صنعت قالیبافی» درباره این مطلب بحث خواهد شد.