الياف ابريشم يا از پيله كرم ابريشم به دست مي آيند و يا به صورت مصنوعي توليد مي شوند كه البته نوع مصنوعي آن براي بافت فرش چندان مناسب نيست. الياف ابريشمي در نسبت مساوي به قطر به مراتب مستحكم تر از الياف پشمي هستند.
بافت فرش با الیاف ابريشمي كاري بسيار دقيق و پرزحمت است، به اين دلیل هميشه فرش هاي گران بها و با رج شمار بالا را همیشه با آن مي بافند. گاهي از ابريشم براي برق و جلا دادن و برجسته نشان دادن طرح و نقش ، استفاده مي كنند .از جمله فرش هاي گل ابريشم نائين، كاشان، تبريز و بيرجند . يا اينكه به عنوان تار و پود آن را به كار مي برند (قاليچه هاي چِلّه ابريشمي اصفهاني).
معمولاً نسبت وزني تار و پود و پرز در فرش هاي ابريشمي با توجه به نوع بافت به شرح زير است: چِلّه (تار) 20-12 درصد، پود 10-18 درصد، خامه يا پرز 50-70 درصد. به عنوان يك قاعده ی كلي مي توان گفت كه از صد در صد وزن فرش 15درصد وزن پود و بقيه (70درصد) مربوط به وزن پرز فرش است.

قالی بافی در استان خراسان جنوبی را،با توجه به تقسیمات جغرافیایی منطقه تا حدودی باید مترادف قالی بافی در بیرجند قدیم دانست.هرچند که شهرهایی مثل طبس و قائنات امروزی نیز جایگاهی خاص در قالی بافی ایران دارند.اما به طور کلی قالی بافی در اکثر شهرستان های خراسان جنوبی رواج دارد.
علاوه بر شهر بیرجند از دیگر مناطق قالی بافی در خراسان جنوبی می توان روستاهای درخش،مود،گسک،نوزاد،سربیشه،بهلگرد،نوغاب،دستگرد،هندوالان و بیشتر روستاهای منطقه قائنات نام برد.
برای دریافت کامل متن مقاله به صورت پاور پوینت بر لینک زیر کلیک کنید.

اگر عباباف نایینی قالی پر آوازه ی خود را به هنرمند اصفهانی مدیون است ، در عوض بافنده تک باف قمی این سپاس را مرهون همسایه نام دار و پیشکسوت خود کاشان می باشد که راه و رسم کار را با سخاوت و استادی به او آموخت و به حق این شاگرد تیز هوش نیز با فراست تمام ریزه کاری ها را دریافت و توانست با ارائه فرش های با طرح های جالب و بافت ظریف و رنگ های متعادل مرزهای شهرت را به زودی در نوردیده و به فرش نورسیده ی خود این چنین اعتبار بخشد.
حدود نود سال پیش بود که تجار کاشان دارهای قالی را به آنجا برده و کار را در مقیاسی محدود شروع کردند. هنوز بیست سالی از آن نگذشته بود که که قالی بافی در آن جا با ابعادی تجارتی به صورت پیشرفته و قابل ملاحظه ای ادامه ی یافت.

در شهر مقدس قم قالی بافی آن چنانکه در برخی از مراکز بافندگی مهم ایران چون تبریز معمول است در کارگاه های بزرگ صورت نمی گیرد. بیشتر تک بافی در آن معمول است ولی کم نیستند موسساتی که تولید آنها گرچه در مقیاسی بزرگ نیست ولی ابعاد خانوادگی هم ندارد. مروری بر نام برخی ار آنان ، که بیشتر امضای خود را در حاشیه ی فرش های خود باقی می گذارند ، تا حدودی وسعت و دامنه ی کار و فراوانی بافنده و صاحب کار قمی را به یاد می آورد. برخی از این بافندگان عبارتند از : متوسل ، هاشمیان ، طالبیان ، نعمتی ، طالبی ، رضا قناحی ، ارسلانی ، پریشان ، رهی امانت کار ، محمد جمشیدی ، موسوی ، رجب زاده ، دانشور ، شجاعی ، صادق زاده، انارکیان ، صفوی ، محمدی ، علیایی ، رضایی ، رضوی ، ارمی ، خادم ، رشدی زاده ، صالح . جعفری.

قم یکی از مهمترین مراکز تولید فرش های گل ابریشم و کرکی و تمام ابریشم است و فرش های آن بیشتر در اندازه های ذرع و نیم و دو ذرعی و ابعاد چهار و هفت و دوازده متر مربعی بافته می شود.

تراکم گره در فرش های ریز بافت و ابریشمی آن در بسیاری از موارد به مرز یک میلیون گره در متر مربع نزدیک می شود. فرش آن پرز کوتاه و دو پوده است. پود نازک آن بیشتر در رنگ های خاکستری و آبی و بژ در پشت فرش قابل روئیت است.

بافنده های قمی ترجیح می دهند که دلپذیر ترین طرح های سایر مراکز قالی بافی ایران را که به مرور زمان مطلوب و مقبول طبع همگان شده اند با مختصر تغییراتی ببافند. اگر فرش های آنها با قالیچه ها و قالی های اصفهان و کاشان به لحاظ شباهت نقشه اشتباه شوند ، این اشکال در مورد فرش های بافت تبریز هیچ گاه پیش نخواهد آمد زیرا فرش های تبریز با گره هایی از نوع ترکی بافته می شوند ، در حالی که بافنده های قم گره فارسی و یا گره سنه را در قالی بافی خود به کار می برند. طرح های متداول در قالی بافی قم عبارتند از : بندی خشتی (موزائیکی بختیاری) ، بته ای ، درختی ، شکارگاه ، هندسی جوشقانی ، شاه عباسی لچک و ترنج ، شاه عباسی افشان ، محرمات ، ترنجی کف ساده ، بندی کتیبه ای ، محرابی ، گل فرنگ و ظل السلطانی.

در طرح بته ای که از طرح های مورد علاقه ی بافنده های قمی است ، نقش بته ها مانند فرش های خراسان است. بر عکس فرش های نقش بته ی ناحیه ی سرآبند و مال میر (لرستان) یک سویه است به این صورت که نوک این بته ها که در ردیف های موازی بافته شده اند همگی در یک جهت هستند. در حالی که در فرش های سرآبند جهت نوک بته ها در ردیف های متوالی یک در میان تغییر می کند.

در قم تقلیدی از طرح هندسی جوشقانی را می بافند که با طرح های قدیمی کاشان نیز شباهتی دارند. در این شهر طرح درختی را گاهی در متن محرابی و گاهی نیز بدون نقش محرابی می بافند. مشابه این طرح در اصفهان و کاشان نیز بافته می شود. بافندگان قمی فرش های کف ساده با ترنج بزرگ شش گوشه ای مملو از گل ها و برگ های تیپ هراتی می بافند که مشابه آن در بیرجند نیز بافته می شود. بافندگان قمی فرش های کف ساده با ترنج بزرگ شش گوشه ای مملو از گل ها و برگ های تیپ هراتی می بافند که مشابه آن در بیرجند نیز بافته می شود.

فیروزه حاج علی اکبری امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در زنجان اظهار کرد: برنامه‌های مصوب خوشه فرش استان در سال دوم تقریبا با موفقیت به پایان رسیده است.

وی تصریح کرد: امیدواریم این خوشه در سال سوم خود که سال بهره‌برداری از اقدامات صورت گرفته است، با همکاری دستگاه‌های مرتبط، بتوانیم به اهداف تعیین شده برسیم.

عامل توسعه خوشه فرش استان زنجان با بیان اینکه ایجاد نخستین کارگاه ارگونومیک فرش در استان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خوشه فرش استان زنجان به شمار می‌رود، خاطر نشان کرد: ساخت تیزر معرفی خوشه فرش از دیگر اقدامات صورت گرفته توسط این خوشه در استان محسوب می‌شود.

وی حضور در نمایشگاه دموتکس آلمان را از جمله مهم‌ترین برنامه‌‌های خوشه فرش استان زنجان برشمرد و یادآور شد: افتتاح مرکز توزیع مواد اولیه فرش از دیگر برنامه‌ها بوده است.

حاج علی‌اکبری حضور در نمایشگاه توانمندی‌های صنایع کوچک استان و افتتاح مرکز طراحی خوشه فرش در پارک علم و فناوری را از جمله اقدامات انجام شده خوشه فرش استان زنجان در سال دوم خود عنوان کرد.

وی ابراز کرد: برای سال سوم نیز برنامه‌های مختلفی توسط خوشه فرش استان زنجان پیش‌بینی خواهد شد و امیدواریم به نتایج خوبی دست یابیم.

عامل توسعه خوشه فرش استان زنجان مهم‌ترین مشکل فرش بافان استان را بیمه آنها عنوان کرد و افزود: امیدواریم این مسأله نیز برطرف شود.

ایرج احمدی امروز در گفت وگو با خبرنگار فارس در زنجان اظهار کرد: در جلسه‌ای که با مدیر عامل صندوق توسعه و کارآفرینی امید داشتیم، مشکلات موجود برای ارائه تسهیلات به ذی‌نفعان خوشه فرش دستباف استان مطرح شد.

وی با اشاره به اینکه طی تفاهم‌نامه‌ای ذی‌نفعان از طریق عامل توسعه خوشه برای اخذ تسهیلات با نرخ 4 درصد معرفی می‌شوند، تصریح کرد: با وجود مشکلات بیمه فرش‌بافان هنوز بسیاری از بافندگان واقعی زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار ندارند.

معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان اضافه کرد: افراد غیر مرتبط با موضوع فرش‌بافی از بیمه، سوء استفاده کرده‌اند بر این اساس، طی مذاکراتی که با اداره کل تامین اجتماعی استان داشتیم، قرار شد طرح پایش بیمه شدگان فرش‌بافی از سوی این ارگان به دقت و در سریع‌ترین زمان انجام شود و بافندگان فرش دستبافت استان با معرفی از سوی اتحادیه فرش یا عامل توسعه خوشه فرش استان زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گیرند.

وی از تشکیل کنسرسیوم صادراتی فرش استان خبر داد و افزود: با پیگیری‌های انجام شده، شبکه نرم این کنسرسیوم محقق شده و طی هفته‌های آتی شبکه سخت این موضوع نیز انجام خواهد گرفت.

احمدی با اشاره به اینکه سال جاری، سال پایانی خوشه فرش دستباف استان زنجان است، ادامه داد: امیدواریم با توجه به اهداف خوشه، ذی‌نفعان و عامل خوشه فرش گام‌های نهایی را محکم‌تر برداشته و در نتیجه شاهد افزایش تولید و توان صادراتی و از همه مهم‌تر اشتغال پایدار در این زمینه باشیم.

وی در پایان خاطر نشان کرد: شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان در کنار ذی‌نفعان و عامل توسعه خوشه فرش دستبافت استان پیگیر رفع مشکلات و نیز اخذ اعتبارات لازم از مراجع ذیصلاح خواهد بود.