فرشهای پازیریککهن ترین نمونه قالیکهترین نمونه قالی،فرش هایی است که در پازیریک (1949 م) به دست آمده است.پازیریک،دره ای است در دامنه تپه های نواحی شمالی کوهستان«آلتایی»،از نواحی «جنوبی سیبری مرکزی» در 79 کیلومتری مرز مغولستان خارجی با ارتفاع نزدیک 1500 متر از سطح دریا.در بازدید از پازیریک به وسیله رودنکو،پنج مقبره بزرگ و نه مقبره کوچک کشف شد که ظاهرش مانند تپه های سنگی بود.حفاری این مقبره ها که در وسیله«کورگان» نامیده می شود از اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی آغاز شد و دنباله آن در طول بیست سال در چند نوبت ادامه یافت.به علت یخبندان درون مقبره ها،یخها را با کمک جریان آب گرم شکسته و خارج کردند تا بتوانند به وسایل درون گورها دسترسی پیدا کنند و معلوم شد که ساکنان این نواحی «سکایی» بوده اند (قومی که در زمان هخامنشیان (559-321ق م) و پیش از آنان در پیرامون ایران به سر می بردند) در این مقبره ها که مربوط به پادشاهان سکایی بود اجساد مردگان در درون تابوتهای چوبی قرار داشت،بدن آغشته به مواد عطر آگین و سر رو به سوی مشرق بود.اتاقهای مقبره چوبی بود و بدنه درونی آنها با نمد پوشیده شده بود.از جمله این نمدها،نمد سفید رنگی بود که بر آن نقش شیری،با بدن انسان و نگاره مرغان گوناگون دیده می شد.بر کف تابوت نمد دو لا و روی آن قالیچه پشمی گسترده بودند و بدن مرده روی قالیچه بود.در مقبره پنجم آثاری از صنعت بافندگی زمان هخامنشیان پیدا شد که از جمله دو فرش از گونه قالیچه برای زین اسب(فرش غاشیه) است که اندازه یکی از آنها83/21×2 متر و کلفتی 2 میلیمتر است با رنگ قرمز سیر،آبی،سبز کمرنگ و نارنجی که به جز بخش کوچکی از آن بقیه سالم مانده است.در این قالیچه که کرک آن از پشت گره خورده است و از سمت رو چیده و صاف شده است به نوشته رودنکو در هر دسیمتر مربع 3600 گره به کار رفته است.نقشه این فرش،در وسط عبارت است از چند ردیف نگاره چهار برگی به شیوه گل و بوته آشوری و نقش حاشیه آن نیز ردیفی است از جانوران افسانه ای و بالدار و پس از آن سوارکاران،و گوزنها.براساس نوشته های رودنکو،نگاره اسبهای سوارکاران با آن گردن برگشته و پارچه ای که بر سینه اسب است و گذاشتن قالیچه به جای زین،از ویژگیهای نقشهای آشوری در این زمینه است.ولی ریزه کاریهای نقش،مانند شیوه گره زدن دم اسب را،در تخت جمشید نیز می توان دید همچنان که نقش آنها که در کنار اسب راه می روند و جامه کوتاه و شلوار تنگ پوشیده اند نیز در آن جا به چشم می خورد.این فرش را براساس برآوردهای رودنکو می توان متعلق به قرن چهارم یا پنجم پیش از میلاد دانست.
فرش دوم نیز قالیچه ای است که چند تکه شده است و نقش آن چهار گوشه هایی است به رنگ قهوه ای روشن یا آبی با نقش چند زن هخامنشی در برابر آتشدان که نمونه آن در مهرهای عصرهخامنشی نیز دیده می شود.تار و پود این فرش از پشم و بافت آن دو رو است.یعنی در هر سانتیمتر مربع از یک سو 22 گره و از سوی دیگر 24 گره دارد و به این ترتیب نقش فرش از هر دو سو نمایان است.نمونه دیگر از هنر بافندگی دوره هخامنشی،تکه هایی از یک فرش دیگر ایران است که در موزه «ارمیتاژ»(Ermitage) پتروگراد نگهداری می شود.این تکه ها پیش از حفاری پازیریک،به وسیله«هیات کوزلف»از زیر یخبندان کوههای شمالی مغولستان واقع در «نویین اولا» در سیبری به دست آمد و تاریخ آن معادل آغاز تاریخ میلادی برآورد شده است.بافت آن محکم و از پشم کلفت و انبوه به رنگ آبی تیره است و به علت کوچک بودن تکه ها،نقش کلی فرش را نمی توان مشخص کرد.
کتاب منبع :فرشنامه ایران/دکتر حسن آذرپاد،فضل الله حشمتی رضوی/تهران1383/صفحه 12 و13
ادامه مطلب
فرش ارجمند کرمان در موزه ملت
در طی سده ی گذشته
قالی کرمان به واسطه ی امتیازاتی چون طرح ونقش شاخص و کیفیت بالا در بازارهای جهانی به عنوان یک برند عالی شناخته شده ، که در این میان تولید کنندگان خلاق وپرتلاش عامل اصلی امتیازات بالای آن بوده اند،که شاخص ترین آنها «سلطان قالی» جهان است.
"این لقب به مرحوم محمد ارجمند،تاجر پرتلاش و کارفرمای خستگی ناپذیر
قالی کرمان داده شد.مردی که با زحمات شبانه روزی و استعداد وخلاقیت هنری،توانست
فرش کرمان را به جهانیان بشناسد و وکاخ های شاهان را به زیور و زینت این صنعت گرانقدر که هنر کوخ نشینان کرمانی است بیاراید."(1)
کارهای او توانسته در مکانهایی چون آستان مقدس رضوی،آستانه حضرت معصومه،کاخ سفید آمریکا،کاخ بوکینگهام انگلیس و... راه یابد.
آن مرحوم در سیزدهم آبان ماه سال1347 در نیویورک بدرود حیات گفت و رادیو برلین آلمان به مناسبت در گذشت او اعلام کرد«محمد ارجمند،سلطان قالی جهان،در گذشت».
یک نمونه از آثار آن مرحوم در سالن انتظار طبقه اول کاخ موزه ملت است که به لحاظ زیبایی و نوع بافت در خور توجه می باشد .
"مشخصات اثر
محل بافت: کرمان
نام طرح: لچک ترنج
رنگ زمینه: کرم
رنگ حاشیه : کرم
اندازه فرش: 45/8×38/14(122)
نوع گره: فارسی بافت نا متقارن
جنس: پرز پشم"(2)
منابع:1-گلاب زاده،محمد علی،نام ها و لقب های جالب در تاریخ کرمان،کرمان،انتشارات ولی،1388،ص109
2-وب سایت مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد
ادامه مطلب