روناس گیاهی است که از دیرباز توسط بشر شناخته شده و از آن رنگ قرمز طبیعی را استخراج می کرده است.
در تورات و همچنین نوشته هایی که از قبرهای فراعنه مصر به دست آمده است به مدارکی در مورد رنگرزی با روناس بر می خوریم، روناس گیاهی است دائمی و اصل آن چنانکه شایع است ایران است و نام علمی آن « RUBIA TINCTORUM» است و روناسی که در ایران می روید بیشتر از نوع « RUBIA PEREGRINA» است . مناطق کشت آن آذربایجان ، یزد ، خراسان ، کرمان و برخی از نقاط مرکزی است و به طور وحشی نیز در اغلب نقاط ایران می روید .
ریشه ی روناس در زمین به مقدار زیاد فرو می رود و ثابت شده است در ریشه ی روناسی که در نواحی گرمسیر و همچنین زمین های آهکی به ویژه در شن زار کشت می شود مواد رنگی بیشتر و بهتری تولید می شود . در ریشه ی این مواد بین پوسته خارجی و مغز چوبی ترکیبی به نام « اسید رابی تریک » که مرکب از شکر و ماده ی رنگی « آلیزارین » « ALIZARIN» ساخته می شود .
برای استخراج رنگ قرمز در اواخر پاییز ریشه ی روناس را از خاک بیرون آورده و در آفتاب و یا سایه و یا کوره های مخصوص و در حرارت 60 درجه ی سانتی گراد خشک می کنند . بهترین طریقه برای خشکانیدن روناس قرار دادن ریشه ها در سایه است . بعد از این مرحله ریشه خشک شده را آسیاب کرده و گرد حاصله را در رنگرزی به کار می برند. برای آنکه روناس به اصطلاح عمل بیاید و رنگ آن دوام یافته و براق شود نباید ریشه ها را به مجرد بیرون آوردن از خاک مصرف نمود ، بلکه باید پس از خرد کردن ، آنها را در خم ریخته و به مدت دو تا سه سال باقی نگاه داشت تا ریشه ها به تدریج تخمیر شوند ولی باید مراقبت نمود که ریشه ها بیشتر از زمان مقرر در خم ها نمانند چرا که در این صورت فاسد می شوند .
روناس با دندانه های بیکرومات پتاسیم ، زاج سفید ، قلع ، مس ، آهن و اسید لاکتیک رنگ های مختلفی در زمینه های قرمز لاکی ، قرمز معمولی ، بنفش و قهوه ای تولید می کند . رنگرزان ایرانی در رنگرزی با روناس بیشتر از دوغ و یا قره قوروت ، که حاوی مقدار زیادی اسید لاکتیک هستند ، استفاده می کنند و رنگی که یا این روش به دست می آورند دارای دوام کافی و شفافیت مطلوبی است .
رنگرزی با روناس در مناطق مختلف ایران بر حسب عادت و سنت های آباء و اجدادی رنگرزی تغییر می کند . به این جهت با وجود ثابت بودن ماده ی اصلی روناس در ترکیبات رنگی آنها ، فام های رنگی همه این نواحی یکسان از کار در نمی آیند .
رایج ترین طریقه ی رنگرزی با روناس این گونه است که ابتدا الیاف مورد نظر را در آب داغ شسته و سپس آنها را در محلولی از آب سرد و دندانه ای ، که معمولا زاج سفید است ، به مدت 1 تا 3 روز بسته به محل خیس کرده و یا آنکه آنها را به مدت یک ساعت می جوشانند . بعد از این مرحله الیاف را با روناس نرم و الک شده در خمره ی جداگانه به مدت 5/1 ساعت در دو مرحله جوشانیده و پس از 12 ساعت کلاف ها را از خمره بیرون آورده به مدت 1 تا 2 روز در آب روان آب کشی کرده وسپس در آفتاب خشک می کنند .
چگونگی تولید رنگ قرمز روناسی که به قرمز دوغی شهرت دارد در اراک و ساروق ، به این ترتیب است که ابتدا الیاف آماده شده را در محلول آب و روناسی که خوب آسیا شده باشد همراه با دوغ و یا قره قوروت به مدت 3 تا 5 روز خیس کرده و بعد از قرار دادن چند ساعتی در مقابل نور آفتاب به منظور انجام عمل تخمیر کلاف ها را در آب روان آب کشی کرده و سپس خشک می نمایند .

پشم،پنبه،ابریشم و به میزان ناچیز در برخی بافته ها:موی بز و گاهی تارگونی.به این مصالح که به صورت تار (چله)،پود و خامه در قالیبافی به کار برده می شود خوراک قالی می گویند که با هزینه رنگ و دستمزد کار،رقم عمده هزینه قالی را تشکیل می دهد.ابریشم،دوامش بیشتر است ولی تنها برای بافت قالیهای تزئینی به کار می رود.پشم و پنبه برای بافت قالی مناسبتر و رایج ولی دوامش کمتر است و به همین علت کهنترین نمونه فرش ایران-مربوط به دو هزار و چند صد سال پیش که در «پازیریک» به دست آمد-تنها در میان توده یخ بود که توانست این همه سالها دوام بیاورد.به پشم،ابریشم و موی بز،الیاف (تارهای) حیوانی و به پنبه الیاف گیاهی می گویند.
میزان خوراک،در یک جفت قالیچه به اندازه هر یک 20/2×40/1،با بیش از 28 کیلو مصالح به قرار زیر برآورد شده است:
خامه 20کیلو
چله 4کیلو
پود باریک 5/1کیلو
پود کلفت 3کیلو
در منطقه نطنز،میزان مصالح برای هر جفت قالیچه به قرار زیر است:
خامه 16 تا 24 کیلو
چله 3 تا 24 کیلو
پود زیر 3 تا 24 کیلو
پود رو 5/2 تا 24 کیلو
با توجه به اینکه هزینه مواد اولیه نیمی از قیمت تمام شده قالی را تشکیل می دهد،براساس نمونه گیری در کاشان در سال 1345،هزینه تهیه نخ تار و پود (با اجرت بافندگی در رجشمار پایین) نزدیک به 10% قیمت تمام شده می رسد.

در برابر پشم مقراضی،پشمی که به صورت دباغی (و نه چیدن) از پوست گوسفند(پس از کشتار) جدا می شود.برای جدا کردن پشم از پوست از شیوه های گوناگون کمک می گیرند که دباغی یکی از آنها و کهنه ترین شیوه است.براساس این شیوه،پوست گوسفند در محلول آب و آهک،و گاهی ذراتی از پوست به آن چسبیده است به صورت یکنواخت رنگ نمی گیرد.برای بهره گیری از محلول «آب و آهک»،روش تازه ای نیز هست و آن اینکه کاری کنند که محلول تنها به سطح داخلی پوست مالیده شود تا پشم معیوب نگردد.شیوه ی دیگر جدا کردن پشم از پوست،روش «تعریق» است:پوست گوسفند را در اتاق مرطوبی که میزان حرارت آن 15 تا 20 درجه سانتیگراد باشد می آویزند تا آنکه پشم به آسانی از پوست جدا شود.به پشم دباغی،پشم کنده شده و پشم پوست نیز می گویند.پشم دباغی برای بافت قالی ، پشمی است «نامرغوب» و از این نظر تنها در قالیهای ارزانقیمت به کار برده می شود.استاندارد کردن پشم و نخ پنبه از نظر جنس و ثبات رنگ می تواند راهی موثر برای مبارزه با بهرگیری از پشم نامناسب در بافت قالی باشد. پشم مقراضی،پشم زنده